آینده ویکی‌پدیا

پنجشنبه ۲۹ تیر ۱۳۹۱

یکی از نگرانی‌های همیشگی و اصلی مدیران ویکی‌پدیا و کاربران (ویرایشگران) آن، تبدیل نشدن ویکی‌پدیا به یک وبلاگ و یا انجمن گفتگو (forum) است. دلیل آن هم این است که هدف این پروژه از روز اول راه‌اندازی یک دانشنامه آزاد بوده است و نه یک شبکه اجتماعی و یا یک انجمن گفتگوی اینترنتی بزرگ که هر چیزی در آن نوشته و منتشر شود. دانشنامه‌ای که همه افراد بتوانند در رشد و گسترش آن همکاری کنند. همین نام دانشنامه کارکرد و هدف ویکی‌پدیا را روشن و مشخص می‌سازد. اما پرسشی که پیش می‌آید این است که چرا بخش قابل توجهی از مقالات ویکی‌پدیا کیفیت مناسبی - چه از لحاظ ساختار و چه از لحاظ محتوا - ندارند و در آن‌ها اطلاعات نادرست ارائه می‌شود.

پاسخ ساده است. کیفیت هر مقاله در ویکی‌پدیا تابعی از کاربرانی است که بر روی آن کار می‌کنند و یا بر مقاله نظارت دارند و به اصطلاح ناظر هستند. بعضی از مقالات توسط تعداد زیادی از افراد بررسی می‌شوند، در نتیجه کیفیت مقاله هم حفظ و نگهداری می‌شود. اما بخش قابل توجهی از مقالات به حال خودشان رها شده‌اند و یا کاربرانی که بر آن‌ها نظارت داشته‌اند بنا به دلایلی آن مقاله را به حال خود رها کرده‌اند. مثلاً کاربر غیرفعال است و یا از ویکی‌پدیا رفته است. همچنین نباید انتظار داشت که همه مقالات مورد توجه باشند. قطعاً یک مقاله درباره یک موضوع مهم و شناخته‌شده تعداد کاربر بیشتری را به سمت خود جذب می‌کند تا مقالاتی که شاید مخاطبشان خاص و یا اندک و محدود است. به هر حال کیفیت آن محتوایی که می‌بینید حاصل کار ویرایشگران آن است. اگر می‌بینید که مقاله‌ای به عنوان مقاله ستاره‌دار و یا خوب انتخاب شده است، کافیست نگاهی به تاریخچه ویرایش‌ها، ویرایشگران، و صفحه گفتگوی آن داشته باشید تا حساب کار دستتان بیاید همین قضیه در مورد مقالات ضعیف و یا دارای محتوای نامعتبر و نادرست هم صدق می‌کند. البته پایه و اساس بعضی از مقالات هم از روز اول خراب است که سرنوشت نهایی چنین نوشته‌هایی یا یک تجدید نظر اساسی است و یا در نهایت پاک می‌شوند.

اما نکته مهم این است که روند رشد تعداد مقالات در اکثر ویکی‌ها بسیار سریع است و اگر بین این افزایش کمیت و تعداد کاربران و مدیران فعال تناسبی نباشد، با گذشت زمان شاید تعداد مقالات ضعیف روز به روز بیشتر شوند. قطعاً صاحبان ویکی‌پدیا و مدیران آن آینده‌نگر هستند و برنامه‌هایی برای این مسئله دارند. اما این نکته را باید در نظر گرفت که در جایی مانند ویکی‌پدیا هدف بعضی‌ها فقط خرابکاری، ویرایش‌های گمراه‌کننده، ترولینگ (trolling)، وندالیسم، پروپاگاندا، و ... است. احتمال بروز چنین اتفاقاتی در جایی مانند ویکی‌پدیای انگلیسی که در حال حاضر بیش از چهار میلیون مقاله دارد و کاربران آن از سراسر جهان هستند، کم نیست. به عبارت بهتر این‌ها اتفاقاتی هستند که هر روز در ویکی رخ می‌دهند و بخش زیادی از آن‌ها توسط کاربران و مدیران خنثی می‌شوند. اما مهم این است که با توجه به رشد ویکی‌پدیا این کارها زیاد و تشدید نشوند. به هر حال در انبار و پایگاهی از اطلاعات باید حساب همه چیز را داشت. ساختار باید به گونه‌ای باشد که بتوان با بدترین شرایط و اتفاقات ممکن مقابله کرد و جلوی آن‌ها را گرفت.

اما مهم‌ترین بخش قضیه کاربران یا همان ویرایشگران هستند که آینده ویکی‌پدیا در دستان ایشان است. اگر واقعاً از این دانشنامه خوشتان می‌آید و دوست دارید در آینده بهتر شود و اعتبار آن افزایش یابد، بهترین کار همکاری و مشارکت در ویکی از طریق داشتن یک حساب کاربری است. لازم هم نیست صبح تا شب کلی وقت و انرژی برای آنجا صرف کنید. هر زمانی که خودتان لازم دیدید، ویرایش کنید و در بررسی مقالات همکاری کنید. البته ویرایش مقالات در آنجا اصول و قوانینی دارد که رعایت این موارد به عهده شما است و در درجه اول خودتان باید در کار خود دقیق بوده و حساب‌سنجی داشته باشید. در غیر این صورت ممکن است با مشکل روبرو شوید. خوبی ویکی‌پدیا این است که سیستم آن به گونه‌ای است که کمک و راهنمای کاربران تازه‌وارد و کسانی است که واقعاً می‌خواهند در آنجا حضور و فعالیت مفید داشته باشند. اما اگر با نگاه وبلاگی و انجمن گفتگو وارد آن شوید، خیلی زود یا از آن دلزده و خسته می‌شوید و یا کارتان به هیچ جایی نخواهد رسید. کسی هم که با دیدگاه غیردانشنامه‌ای وارد این محیط شود و قصد اعمال نظرات شخصی خودش را داشته باشد - حالا به هر روشی - توسط جامعه ویکی‌پدیا به مرور زمان کنار گذاشته خواهد شد.

ذکر این نکته هم ضروری است که اگر رفتید و در یکی از ویکی‌پدیاها ویرایشی انجام دادید و آن ویرایش سر جای خودش باقی ماند، تصور نکنید که همین ویرایش شما در بقیه ویکی‌ها هم به آسانی پذیرفته خواهد شد. متاسفانه فاصله کیفیت و مدیریت ویکی‌ها با هم بسیار است و بعضی از ویکی‌پدیاها بیشتر به یک وبلاگ گروهی شبیه هستند تا یک دانشنامه.

به هر حال از دیدگاه و نظر شخصی من ویکی‌پدیا یکی از پروژه‌هایی است که گستره آن جهانی است و هر انسانی از هر جای دنیا می‌تواند در این پروژه به آسانی حضور و فعالیت داشته باشد. بستری برای رشد و توسعه دانش افراد و دانش بشری است. از این فرصت و فرصت‌های مشابه باید به خوبی استفاده کرد و آینده چنین پایگاه‌هایی در وب کاملاً در دست کاربران و حامیان آن‌ها است.